Kasze i kaszki

Gryczana, jęczmienna czy jaglana... Mnóstwo gatunków, a wszystkie zawierają cenne minerały, witaminy i błonnik.

Kasze znajdują się w podstawie tzw. piramidy żywieniowej, powinny być spożywane codziennie, co korzystnie wpłynie na utrzymanie prawidłowego bilansu energetycznego i witaminowego organizmu.

Najpierw ziarna zbóż są oczyszczane - pozbawiane części zewnętrznych, czyli okrywy nasienno-owocowej. Następnie, w zależności od rodzaju kaszy, ziarna są polerowane, krojone, mielone, prażone. Im mniej oczyszczone i rozdrobnione ziarno, tym kasza zawiera więcej cennych składników odżywczych.

Pod względem wartości odżywczej kasze przewyższają ryż, makaron i ziemniaki. Są bogatym źródłem skrobi, która w organizmie rozkłada się powoli na glukozę - paliwo potrzebne do pracy mózgu i wszystkich innych komórek.

Kaszę powinni jeść:

• nadciśnieniowcy i cierpiący na choroby serca i układu krążenia - kasze mają dużo potasu i bardzo mało sodu,
• osoby zagrożone anemią - np. kasza jaglana i gryczana zawierają żelazo, kwas foliowy i witaminę E zapobiegające niedokrwistości,
• osoby żyjące w ciągłym napięciu i mające skłonności do depresji - zawarte w ziarnach witaminy z grupy B łagodzą objawy stresu, wspomagają pracę układu nerwowego, poprawiają pamięć, polepszają nastrój,
• diabetycy - kasze zawierają dużo skrobi, która łagodnie podnosi poziom glukozy i insuliny we krwi,
• dzieci, kobiety w ciąży i karmiące, osoby starsze, rekonwalescenci - kasze gotowane na sypko lub rozklejane są lekko strawne.

Nie dla każdego

Kasze zawierają sporo fosforu, chloru i siarki, które zakwaszają organizm. Częste jedzenie grubych kasz może zaszkodzić cierpiącym na wrzody żołądka i dwunastnicy, nadkwaśny nieżyt żołądka i refluks żołądkowo-przełykowy. Kasz tych nie powinny jeść osoby z gorączką, rozległymi oparzeniami, chorzy na nowotwory, wycieńczeni.

Jakie składniki kasz mają tak dobroczynny wpływ na zdrowie?

• węglowodany - Kasze zawierają najwięcej węglowodanów ze wszystkich produktów spożywczych, a te, jak wiadomo, są łatwo przyswajalne i dostarczają energii.
• białko roślinne - Białko pochodzenia roślinnego jest również łatwo przyswajalne. Warto, więc łączyć kasze z produktami białkowymi pochodzenia zwierzęcego (drób, jajka, mleko).
• witaminy i sole mineralne - W skład kasz wchodzą witaminy z grupy B: B1 (tiamina), B2 (ryboflawina), PP (niacyna), B6 (pirydoksyna), kwas foliowy i witamina E. Sporo jest również składników mineralnych, głównie potasu obniżającego ciśnienie, żelaza zapobiegającego niedokrwistości oraz magnezu korzystnie działającego na układ nerwowy i pracę mięśni (w tym sercowego). Kasze są też całkiem dobrym źródłem wapnia, miedzi, cynku, manganu i krzemu.
• błonnik - Jest to składnik niezbędny do prawidłowego trawienia i pobudzający pracę jelit.

Wszystkie rodzaje kasz są wysokokaloryczne (320-350 kal. na 100 g produktu).

Liczne badania potwierdzają obserwacje, że kasze leczą. Na przykład potrawy z kaszy manny, jęczmiennej, jaglanej i grysiku kukurydzianego leczą choroby przewodu pokarmowego, wątroby, nerek, a potrawy na bazie płatków i otrębów owsianych obniżają poziom cholesterolu nawet o 10%. Powszechnie znane są także właściwości kasz wysokoresztkowych jako naturalnych środków przeczyszczających.

Gruboziarniste gatunku kasz (pęczak, kasza gryczana) chronią dolny odcinek przewodu pokarmowego przed schorzeniami nowotworowymi, hemoroidami, poprawiają krążenie w małych żyłach i naczyniach włosowatych. Gryka to też jedna z najwartościowszych roślin miododajnych. Miód gryczany jest jednym z najcenniejszych miodów.

Rodzaje kasz

Kasze wytwarza się ze zbóż. Z jęczmienia otrzymuje się pęczak, kaszę perłową, jęczmienną, mazurską i płatki jęczmienne. Z owsa - płatki owsiane. Z kukurydzy - grysik kukurydziany. Z pszenicy - także pęczak, kaszę manną, grysik i kuskus. Z prosa - kaszę jaglaną, a z gryki - gryczaną oraz krakowską.

Kasza jaglana, ryż i kasza kukurydziana należą do najbardziej lekkostrawnych produktów zbożowych. To najstarsza znana kasza. Otrzymuje się ją z nasion prosa. Pod względem wartości odżywczej dorównuje kaszy gryczanej. Ma mało skrobi, za to dużo białka. Wyróżnia się najwyższą zawartością witamin z grupy B: B1, (tiaminy), B2 (ryboflawiny) i B6 (pirydoksyny) oraz żelaza i miedzi. Oprócz wymienionych wcześniej składników kasza jaglana zawiera także lecytynę i bardzo rzadko występującą w produktach spożywczych krzemionkę, mającą zbawienny leczniczy wpływ na stawy.

Warto ją polecić osobom stosującym dietę bezglutenową, a także cierpiącym na niedokrwistość.

Kasza manna, otrzymywana z pszenicy, to jeden z najstarszych znanych produktów spożywczych. Zawiera niewiele błonnika, witamin i minerałów, natomiast wśród innych kasz wyróżnia ją wysoka zawartość jodu. Jest lekko strawna i ma dużo skrobi. Najsmaczniejsza jest gotowana na gęsto (rozklejona). Można z niej przygotować zupy mleczne, kremy i budynie, a także stosować zamiast makaronu do rosołu lub zupy grzybowej.

Kasza gryczana uważana jest za jedną z najzdrowszych kasz. Powstaje z łuskanych i prażonych ziaren gryki. Zawierają one dużo białka o wysokiej wartości odżywczej - bogate w lizynę i tryptofan, których nasz organizm sam nie potrafi wytwarzać. Błonnik zawarty w kaszy gryczanej (jej odmianą jest kasza krakowska) spełnia ogromną rolę w funkcjonowaniu naszego organizmu: ułatwia trawienie, zapobiega niestrawności, jest niskokaloryczny. Ponadto kasza gryczana zawiera sporo kwasu foliowego, jest zasobna w magnez, cynk, mangan oraz potas i fosfor. W przeciwieństwie do innych kasz nie zakwasza organizmu. Zawarta w niej skrobia chłonie niewiele wody, a potem bardzo powoli ją oddaje. Dlatego po ugotowaniu kasza jest bardzo delikatna. Nie zawiera glutenu, może być stosowana w diecie bezglutenowej. Najsmaczniejsza i najzdrowsza jest gotowana na sypko. Rozdrobniona wypolerowana kasza gryczana zwana krakowską ma mniej składników odżywczych niż tradycyjna.

Kasza jęczmienna - reguluje trawienie. Najpopularniejsza w polskiej kuchni. Otrzymuje się ją z jęczmienia. W zależności od stopnia rozdrobnienia ziaren wyróżniamy: pęczak, kaszę grubą, średnią i drobną oraz perłową. Są one dobrym źródłem witaminy PP (niacyny), która skutecznie obniża poziom cholesterolu we krwi, rozszerza naczynia krwionośne i poprawia wygląd skóry. Warto je polecić przy kłopotach z cerą oraz hipercholesterolemii. Kasze jęczmienne mają ponadto dużo rozpuszczalnego błonnika, dzięki temu zapobiegają zaparciom, wzdęciom i bólom brzucha towarzyszącym zaburzeniom trawienia.

Najlepiej smakują jako dodatek do mięs i zapiekanek oraz niezastąpiony składnik krupniku. Pęczek ugotowany na sypko można też dodawać do sałatek zamiast ryżu.

Kasza kukurydziana - wzmacnia serce. W krajach latynoamerykańskich przyrządza się z niej placki jadane jak chleb. Otrzymywana jest przez oczyszczenie i rozdrobnienie ziarna kukurydzy. Ma sporo "dobrego tłuszczu" oraz witaminę E. Białko zawarte w kukurydzy nie ma co prawda wysokiej wartości odżywczej (nie zawiera tryptofanu), ale nie wywołuje odczynów alergicznych. Dlatego kaszkę kukurydzianą poleca się w żywieniu niemowląt zamiast kasz pszennych.

Gotowanie kasz

Nie ma kaszy uniwersalnej, dobrej na wszystko. Warto więc wiedzieć, jaką wziąć kaszę do konkretnej potrawy. Kasze gruboziarniste najsmaczniejsze są ugotowane na sypko jako danie główne lub jako dodatek do mięs i warzyw. Kasze drobne są idealne na kleiki oraz jako dodatek do zup, sałatek. Można je też podawać na słodko.

Wszystkie kasze przed jedzeniem trzeba ugotować. Gotowanie ma na celu ścięcie białka, zmiękczenie błonnika i rozklejenie skrobi zawartej w ziarenkach. Kasza ugotowana na sypko powinna mieć miękkie nie sklejające się ziarna, o zwiększonej objętości.

Kasze grube (kasza gryczana, pęczak, ryż) należy przed gotowaniem kilka razy wypłukać i osączyć.

Drobnych kasz (manny, krakowskiej, kukurydzianej) nie płucze się.

Na sypko (kasze grube) - kaszę należy przebrać, wypłukać, osaczyć, wsypać do odpowiedniej ilości osolonego wrzątku z dodatkiem tłuszczu i gotować pod przykryciem na małym ogniu. Gdy kasza wchłonie całkowicie wodę, należy wstawić ją na ok. 20 minut do lekko nagrzanego piekarnika.
Kaszy nie należy mieszać w czasie gotowania.
 

Produkt- 1 szklanka	Liczba szklanek wody
Kasza gryczana	2
Kasza krakowska	1,5
Kasza jęczmienna	2
Kasza jęczmienna perłowa	2
Kasza kukurydziana	2,5
Kasza manna	3
Pęczak	3
Ryż	1,5 -2

Rozklejanie (kasze drobne) - kaszę należy wymieszać z niewielką ilością wody lub mleka. Następnie wodę lub mleko w ilości 5-8 razy większej od objętości kaszy zagotować, do wrzątku wlać rozprowadzoną wodą kaszę i gotować, aż kasza się rozklei.